Τις τελευταίες μέρες αναπτύσσεται μια συζήτηση για το κατα πόσον η κυβέρνηση πρέπει, με αφορμή την παγκόσμια πανδημία, να κλείσει μόνιμα πλέον τα οδοφράγματα. Κι αφού διάβασα διάφορα επιχειρήματα, είπα να απομυθοποιήσω κάποιες θέσεις που εσφαλμένα, πιστεύω, προτάσσονται στο δημόσιο διάλογο.
Μύθος 1 – Η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσε νόμιμα να κλείσει μονομερώς τα οδοφράγματα
Υπάρχει Ευρωπαϊκός Κανονισμός που επιβάλλει ότι τα οδοφράγματα παραμείνουν ανοιχτά. Σύμφωνα με το Άρθρο 10 του Κανονισμού, για να γίνει οποιαδήποτε αλλαγή πολιτικής στο θέμα των οδοφραγμάτων, πρέπει να ειδοποιηθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να μη φέρει ένσταση στην προτεινόμενη αλλαγή. Λαμβάνοντας υπόψη ότι στα κατεχόμενα είναι Ευρωπαϊκό έδαφος, στο οποίο κατοικούν και πολίτες της ΕΕ, είναι πολύ λογικό η Επιτροπή να φέρει κάποια ένσταση. Έτσι, κλείνοντας τα οδοφράγματα, η Κυπριακή Δημοκρατία κατά πάσα πιθανότητα θα παραβίαζε το Ευρωπαϊκό δίκαιο με όλες τις νομικές (και πολιτικές) συνέπειες που μπορεί να επιφέρει μια τέτοια παραβίαση.
Μύθος 2 – Το να δείχνεις διαβατήριο στο οδόφραγμα αποτελεί αναγνώριση του ψευδοκράτους
Η αναγνώριση είναι μια νομική ενέργεια μέσα από την οποία μια παράνομη οντότητα (το ψευδοκράτος) γίνεται ένα νόμιμο κράτος με κυριαρχικά δικαιώματα στη βάση του διεθνούς δικαίου. Αυτή τη νομική ενέργεια μπορεί να τη διαπράξει μόνο ένα κράτος μέσω των αξιωματούχων του (π.χ του Προέδρου, των Υπουργών κτλπ.). Οι πολίτες δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ένα κράτος, ούτε άμεσα ούτε έμμεσα. Γι’αυτό όταν κάποιος δείχνει διαβατήριο για να περάσει το οδόφραγμα, το ψευδοκράτος δεν γίνεται κράτος.
Μύθος 3 – Το κλείσιμο των οδοφραγμάτων θα βελτιώσει τη διαπραγματευτική μας ισχύ
Οι υπέρμαχοι του μόνιμου κλεισίματος των οδοφραγμάτων συνήθως αναφέρουν πως μια τέτοια κίνηση θα πλήξει οικονομικά το κατοχικό καθεστώς, εξαναγκάζοντας το ουσιαστικά να αποδεχτεί μια λύση που είναι πιο συμφέρουσα στην Ελληνοκυπριακή πλευρά. Είναι αλήθεια πως το κλείσιμο των οδοφραγμάτων ενδεχομένως θα πλήξει την οικονομία των κατεχομένων, αν και είναι δύσκολο να υπολογίσει κανείς το βαθμό στον οποίο αυτό θα γίνει.
Εξετάζοντας τη διαπραγματευτική μας ισχύ σε περίπτωση που κλείσουν τα οδοφράγματα, οφείλουμε να κοιτάξουμε και τις συνέπειες που θα έχει μια τέτοια κίνηση ως προς την Ελληνοκυπριακή πλευρά. Είναι ξεκάθαρο πως η διεθνής κοινότητα τάσσεται υπέρ της διάνοιξης των οδοφραγμάτων. Ήδη ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ έχει ζητήσει να ανοίξουν τα οδοφράγματα μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν. Το κλείσιμο των οδοφραγμάτων θα μας έφερνε σε σύγκρουση με τους παραδοσιακούς μας υποστηρικτές, υποβαθμίζοντας σημαντικά τη διαπραγματευτική μας ισχύ στο διεθνές σκηνικό.
Μύθος 4 – Τα ανοιχτά οδοφράγματα οδηγούν στο συμβιβασμό με την κατοχή
Δυσκολεύομαι να καταλάβω πώς το κλείσιμο των οδοφραγμάτων θα αφυπνίσει τους Κύπριους πολίτες για να ξεσηκωθούν ενάντια στην κατοχή. Βρισκόμαστε 46 χρόνια μετά την εισβολή. Έχει ήδη μεγαλώσει μια γενιά που δεν είδε ποτέ ελεύθερη την Αμμόχωστο και την Κερύνεια. Τα ανοιχτά οδοφράγματα προσφέρουν μια ευκαιρία να πάει κάποιος, αν το θελήσει, να δει και να μάθει για τον τόπο των γονιών του. Είναι ευκαιρία να καταλάβουν και οι νεότερες γενεές ότι η Κύπρος δεν αρχίζει από το Καϊμακλί και δεν τελειώνει στη Δερύνεια. Με κλειστά οδοφράγματα, δεν θα υπάρχει τριβή ούτε με τους τόπους μας, αλλά ούτε και με τους Τουρκοκύπριους, με τους οποίους αναπόφευκτα θα ανοικοδομήσουμε την Κυπριακή Δημοκρατία σε περίπτωση λύσης. Μια τέτοια κατάσταση θα εδραιώσει την κατοχή γιατί, με την πάροδο του χρόνου, δεν θα έχει μείνει αρκετός κόσμος που να έχει δει την Αμμόχωστο, την Κερύνεια και τη Μόρφου από κοντά για να απαιτήσει επιστροφή.
Δυστυχώς, η συζήτηση πάνω στο θέμα των οδοφραγμάτων περιορίζεται (σε μεγάλο βαθμό) στη συνθηματολογία και στο συναισθηματισμό. Καταλαβαίνω τη συναισθηματική φόρτιση. Όμως αυτοί οι συναισθηματισμοί δεν πρέπει να μας οδηγήσουν σε ένα επικίνδυνο δρόμο για τη χώρα, όπως έχει τύχει και παλαιότερα στην ιστορία μας. Γι’αυτό σας παραθέτω δύο νομικές αλήθειες και δύο προσωπικές εκτιμήσεις για το κλείσιμο των οδοφραγμάτων προσπαθώντας να αναπτύξω μια ορθολογιστική ανάλυση επί του θέματος. Είναι θλιβερό, ενώ τα σύνορα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι στην Κερύνεια, να υιοθετούν κάποιοι ανάμεσά μας μια θέση που άλλοτε μας επέβαλε ο Ραούφ Ντενκτάς και να θέλουν να ξαναβάλουν συρματόπλεγμα στο τέλος της οδού Λήδρας.
Οι απόψεις που διατυπώνονται είναι προσωπικές των αρθρογράφων.
Ο Αλέξανδρος Δημητριάδης είναι απόφοιτος των νομικών σχολών του University of Cambridge και του London School of Economics. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στο alexandrosdem94 [at] gmail.com.
aporia 